strona 1/6
INFORMACJA O PLANOWANYM ZABIEGU UROLOGICZNYM
Przezodbytnicza biopsja gruczołu krokowego
Na podstawie wykonanych badań stwierdzono, iż istnieje u Pana podejrzenie guza gruczołu
krokowego (inne nazwy to: prostata, stercz). Z tego powodu został Pan zakwalifikowany
do biopsji tego narządu. Poniżej znajdują się podstawowe informacje o chorobie
i o postępowaniu, które Panu zaproponowano. Proszę zapoznać się z poniższymi
informacjami i przedyskutować nasuwające się pytania z urologiem prowadzącym.
Biopsja prostaty – definicja
Biopsja stercza to procedura zabiegowa polegająca na pobraniu za pomocą specjalnej
igły od kilku do kilkudziesięciu wycinków (fragmentów tkanki) z gruczołu krokowego.
W ten sposób uzyskuje się materiał, który po specjalnym utrwaleniu i wybarwieniu jest
poddawany ocenie mikroskopowej pod kątem występowania komórek nowotworowych
(tzw. badanie histopatologiczne). Oceny histopatologicznej dokonuje wykwalifikowany
specjalista. W trakcie badania ocenia się nie tylko ewentualne występowanie raka, ale
również określa jego typ i tzw. zróżnicowanie komórkowe, co w istocie oznacza stopień
agresywności (złośliwości) guza. Służy do tego tzw. skala Gleasona, której stopień może
pojawić się na wyniku badania, jeśli będzie on pozytywny.
Biopsja prostaty wykonywana jest pod kontrolą ultrasonografii przezodbytniczej. Badanie
usg jest zawsze pierwszym etapem biopsji. W celu jego wykonania powoli wprowadza
się głowicę o średnicy około 1 cm, zabezpieczoną jałową osłonką i pokrytą żelem
nawilżającym. Badanie to nie jest bolesne, natomiast może wiązać się z ograniczonym
dane pacjenta
nr księgi głównej/oddziałowej
dane placówki
strona 2/6
dyskomfortem. Po wprowadzeniu głowicy dokonuje się oceny anatomii i wielkości prostaty.
Następnie pod kontrolą usg zwykle podawane jest znieczulenie miejscowe. Polega
ono na ostrzyknięciu środkiem znieczulającym tkanek przylegających do prostaty.
Dzięki temu pobieranie wycinków nie będzie wiązało się z nasilonym bólem. Po podaniu
znieczulenia specjalną igłą o średnicy około 1,5 mm pobierane są wycinki. Miejsca ich
pobrania są ściśle określone, co jest kontrolowane przez ultrasonografię przezodbytniczą
przez cały czas trwania biopsji. Liczba pobieranych wycinków może być różna – od
kilku do ponad 20. Standardowo podczas biopsji pobiera się 12 wycinków, jednak o ich
liczbie w każdym przypadku decyzja jest indywidualnie podejmowana przez urologa
i uzależniona od wielu czynników, takich jak wiek i stan zdrowia pacjenta, wynik badania
palcem przez odbytnicę, wynik PSA, wielkość prostaty oraz to, czy aktualnie wykonywana
biopsja jest pierwszym, czy też kolejnym badaniem.
Kiedy wykonuje się biopsję prostaty?
Wskazaniem do przeprowadzenia tego zabiegu jest przede wszystkim podejrzenie nowotworu
gruczołu krokowego. Urolog może zalecić przeprowadzenie tego zabiegu
w przypadku:
• Nieprawidłowego wyniku badania prostaty palcem przez odbytnicę (per rectum).
• Nieprawidłowego wyniku badania PSA we krwi.
• Jeśli wcześniej wykonana biopsja prostaty nie potwierdziła nowotworu, ale w kolejnych
badaniach obserwowano stały wzrost wyników badania PSA.
Przezodbytnicza biopsja prostaty
strona 3/6
• Jeśli wcześniej wykonana biopsja wykazała występowanie w prostacie komórek
nieprawidłowych (atypowych), które jeszcze nie spełniały kryteriów komórek raka
stercza.
• W wybranych przypadkach biopsja może być wykonana ponownie u pacjentów
z już rozpoznanym rakiem stercza niskiego ryzyka, którzy nie rozpoczęli aktywnego
leczenia, lecz są poddani ścisłej obserwacji.
Biopsja może być wskazana w rzadkich przypadkach po przebytym już leczeniu raka
prostaty, wówczas ma na celu rozpoznanie wznowy miejscowej nowotworu.
Ryzyko wystąpienia powikłań po zabiegu bi opsji stercza
Z przeprowadzeniem biopsji stercza związane jest ryzyko wystąpienia pewnych następstw
i powikłań. Należą do nich:
• Infekcja. Ponieważ wycinki pobierane są na drodze przezodbytniczej, po biopsji
może rozwinąć się infekcja układu moczowego, prostaty oraz jąder i najądrzy.
Obecnie standardowo stosuje się profilaktykę zakażeń polegającą na podaniu
antybiotyku na kilka minut przed wykonaniem biopsji oraz następnie na przyjmowaniu
przez pacjenta po zabiegu antybiotyku w postaci tabletek przez kilka dni po niej.
Dzięki temu powikłania infekcyjne zdarzają się bardzo rzadko i w swojej najcięższej
postaci, tzw. urosepsy, dotyczą mniej niż 1% pacjentów, jednak ich wystąpienia
nie można całkowicie wykluczyć.
Jeśli wystąpi u pacjebnta ból w okolicy krocza, podbrzusza i moszny z towarzyszącymi
zaburzeniami oddawania moczu i gorączką powyżej 38° C, należy niezwłocznie
zgłosić się do szpitala, w którym wykonano biopsję. W bardzo rzadkich przypadkach
mogą rozwinąć się poważne powikłania septyczne wymagające kilkudniowego
intensywnego leczenia przeciwzapalnego w warunkach szpitalnych.
• Krwawienie. Po biopsji pacjent może obserwować krwawienie z odbytnicy
oraz obecność krwi w moczu i nasieniu. Jest to częste następstwo zabiegu i zwykle
nie stanowi zagrożenia dla życia i zdrowia pacjenta, ustępuje samoistnie po upływie
1–2 tygodni. Aby ograniczyć krwawienie, należy w pierwszych 3 dniach po biopsji
unikać nadmiernego wysiłku fizycznego, przyjmować dużą ilość płynów
(powyżej 2,5 l/dobę) oraz stosować zaleconą profilaktykę antybiotykową.
Należy pamiętać, że przyjmowanie leków hamujących krzepnięcie krwi może znacznie
nasilać krwawienie po biopsji, dlatego nie powinno się ich stosować na 7 dni przed
zabiegiem i przez 2 tygodnie po biopsji.
• Zaburzenia w oddawaniu moczu. U niektórych mężczyzn po biopsji mogą
pojawić się trudności w oddawaniu moczu, a w bardzo rzadkich przypadkach
konieczne może być wprowadzenie cewnika do pęcherza moczowego.
Najczęstszymi przyczynami tych zaburzeń jest obrzęk błony śluzowej cewki moczowej
lub obecność w cewce albo w pęcherzu moczowym skrzepów krwi.
W przypadku wystąpienia nasilonych dolegliwości związanych z utrudnionym
oddawaniem moczu należy pilnie zgłosić się do oddziału urologicznego.
strona 4/6
Jak przygotować się do bi opsji prostaty?
Zwykle biopsja stercza wykonywana jest bez konieczności przyjmowania do szpitala,
w warunkach ambulatoryjnych. Niezbędne jest zabranie ze sobą całej dostępnej dokumentacji
medycznej, w tym wyniku PSA, wyników badań obrazowych (opis w formie
pisemnej oraz płyta CD/DVD z nagranym badaniem), kart wypisowych z innych
oddziałów, a także od lekarza rodzinnego, wyników badań zleconych przed operacją,
konsultacji specjalistycznych, informacji o przyjmowanych na stałe lekach, informacji
i „paszportów” dotyczących implantów, wymaganych skierowań i dokumentów
potwierdzających tożsamość i ubezpieczenie zdrowotne. Proszę też nie zapomnieć o dokumentach,
które mogą być potrzebne do wypełnienia dokumentacji medycznej (NIP
zakładu pracy, legitymacja Honorowego Dawcy Krwi, Kombatanta/Osoby Represjonowanej).
Bardzo istotne jest udzielenie lekarzowi dokładnych informacji o przyjmowanych
lekach, ze szczególnym uwzględnieniem leków hamujących krzepnięcie krwi. Proszę
o przygotowanie kartki z nazwami leków, które pacjent stosuje. Należy pamiętać, że większość
leków hamujących krzepnięcie krwi musi bezwzględnie zostać odstawiona na kilka
dni przed biopsją.
Zabieg pobrania wycinków z prostaty zwykle wykonywany jest w trybie jednodniowym
i nie wymaga hospitalizacji. Sam zabieg trwa około 20–30 minut, jednak wszystkie procedury
związane z jego przeprowadzeniem mogą zająć kilka godzin, co należy uwzględnić
przy planowaniu innych spraw w tym dniu.
Spożywanie posiłków i napojów w dniu biopsji nie jest zabronione. Zalecamy spożycie
w dniu zabiegu lekkiego śniadania i ewentualnie zabranie ze sobą napojów. Bezpośrednio
po biopsji pacjent zostanie zwolniony do domu i otrzyma receptę na antybiotyk oraz
szczegółowe zalecenia odnośnie dalszego postępowania.
Postępowanie po biopsji
Po biopsji stercza zaleca się stosowanie przez okres 3 dni profilaktyki antybiotykowej,
przyjmowanie co najmniej 2,5 l płynów na dobę oraz unikanie dużego wysiłku fizycznego.
Stosowanie się do powyższych zaleceń pozwoli zminimalizować ryzyko powikłań.
Prawdopodobnie przez 1–2 tygodnie po zabiegu będzie Pan obserwował obecność krwi
w stolcu, nasieniu i moczu. Proszę skontaktować się z urologiem prowadzącym, jeśli
stwierdzi Pan występowanie:
––gorączki;
––nasilonego lub przedłużającego się krwawienia;
––narastającego z czasem bólu w okolicy krocza i podbrzusza;
––nasilonych zaburzeń w oddawaniu moczu.
Po upływie kilku do kilkunastu dni od biopsji we wskazanym miejscu pacjent otrzyma
wynik badania histopatologicznego. Z wynikiem tego badania należy w każdym przypadku
zgłosić się do urologa prowadzącego.
strona 5/6
dane pacjenta
nr księgi głównej/oddziałowej
data
Formularz świadomej zgody na przezodbytniczą biopsję prostaty
Prosimy o podpisanie niniejszego oświadczenia:
Oświadczam, że informacje o planowanym leczeniu, jego metodzie i możliwych komplikacjach
z niego wynikających zostały mi przedstawione przez lekarza w sposób wyczerpujący
i przystępny oraz że są one dla mnie całkowicie zrozumiałe. Oświadczam, że
miałem możliwość zadawania pytań i otrzymałem stosowne wyjaśnienia zgłaszanych
wątpliwości. Zaświadczam, że nie zataiłem żadnych informacji, które mogą mieć wpływ
na moje leczenie. Jednocześnie wyrażam świadomą zgodę na proponowane mi leczenie
i upoważniam lekarzy do wykonywania czynności, które uznają za stosowne dla ratowania
mojego zdrowia i życia w sytuacjach tego wymagających. Rozumiem, że wymienione
w powyższej informacji powikłania nie są wszystkimi możliwymi, z którymi mogę
się zetknąć w trakcie leczenia. W przypadku klinicznego charakteru placówki medycznej
wyrażam również zgodę na bierne i czynne uczestnictwo przy badaniu i zabiegach
studentów medycyny.
Wyrażam zgodę na przetoczenie preparatów krwiopochodnych w przypadku zaistnienia
wskazań do takiego postępowania. Upoważniam lekarzy do wykonania transfuzji krwi
w trakcie oraz po przebytej operacji, również wtedy, gdy będę nieprzytomny.
Wyrażam zgodę na wykorzystanie moich danych medycznych do celów naukowych,
w tym do publikacji w czasopismach medycznych. Oświadczam, iż rozumiem, że wykorzystane
zostaną wyłącznie dane medyczne w sposób niepozwalający osobom postronnym
na identyfikację mojej osoby, a dane osobowe pozostaną utajnione.
Jeśli po przeczytaniu niniejszego dokumentu ma Pan jakieś pytania do lekarza prowadzącego,
proszę napisać je poniżej.
1.
strona 6/6
2.
3.
4.
Czytelny podpis pacjenta Podpis i pieczątka lekarza
Dokument utworzony przez zespół Kliniki Urologii i Onkologii Urologicznej PUM w Szczecinie
pod redakcją dr. n. med. Piotra Petrasza oraz prof. Marcina Słojewskiego